ห้องเล่น ห้องเรียน: วิธีทำ " เครื่องแขวนปลาตะเพียนใบลาน" ตอน 1 ส่วนประกอบ

รู้สึกว่าเราจะลัดขั้นตอนหน่อยนะ หัด "สานปลาตะเพียน" ไปแล้ว ค่อยรู้จัก "ความเป็นมาและเรื่องราวของปลาตะเพียนสาน" ตอนนี้ค่อยมาดู "ส่วนประกอบต่าง ๆ ของเครื่องแขวนปลาตะเพียนใบลาน"
ปลาตะเพียนใบลานสาน มี 2 ชนิดตามที่เคยบอกนั้น สมัยก่อนนิยมดังนี้

ชนิดที่เขียนเป็นลวดลายตกแต่งสวยงาม สำหรับแขวนเหนือเปลลูกผู้มีบรรดาศักดิ์
ชนิดเป็นสีใบลานเรียบๆ ไม่มีการตกแต่งอย่างใด ใช้แขวนเหนือเปลลูกชาวบ้านธรรมดาสามัญ

ปลาตะเพียนใบลานที่มีลวดลายสีสันต่างๆ อย่างที่เห็นในปัจจุบัน เป็นปลาตะเพียนที่ประดิษฐ์ขึ้นใหม่ในสมัยรัชกาลที่ 5 สืบทราบได้เป็นเลาๆ ว่าหลวงโยธาฯ ข้าราชการเกษียณผู้มีนิวาสสถานอยู่ใกล้สะพานหัน ตำบลวังบูรพา กรุงเทพฯ เป็นผู้ประดิษฐ์คิดทำให้สวยงามขึ้น แล้วนำขายตามงานวัดต่างๆ นับแต่นั้นมาคนก็หันมานิยมปลาตะเพียนสานกันมากขึ้น

ถึงเดี๋ยวนี้เด็ก ๆก็ไม่ได้นอนเปล นอกจากชนบทที่ยังพอจะได้เห็นกันอยู่ แต่ก็ยังมีที่นำมาตกแต่งร้านอาหาร หรือที่พัก ที่น่าสนใจเราเคยอ่านข่าวการประกวดทำอาหารระดับนานาชาติ มีคนไทยสานปลาตัวเล็ก ๆ ประกอบไว้ พอกรรมการเห็นปุ๊ป..ก็อุตส่าห์เขี่ย (ปลาตัวเล็ก ๆ จำได้ว่าเค้าใส่ในอะไรอีกที ไว้แต่งอาหาร) พอเห็นว่าสานจริง ไม่ใช่ตุ๊กตา เค้าประทับใจมากเลยนะ (นอกเรื่องอีกละ)

ส่วนประกอบเครื่องแขวนปลาตะเพียนใบลาน มี 6 ส่วน

แม่ปลา คือ ปลาตะเพียนตัวใหญ่ที่สุด มีตัวเดียว
ลูกปลา คือ ปลาตะเพียนตัวเล็ก มีหลายตัว
กระโจมปลา หรือ กระจังบน คือ ส่วนที่อยู่บนสุดของพวงปลาตะเพียนใบลานในแต่ละชุด มีลักษณะคล้ายดาวแปดแฉกมีส่วนนูนขึ้นทั้งสองด้านทั้งด้านบนและด้านล่าง
ปักเป้า หรือ ลูกคั่น หรือ เม็ด ลักษณะคล้ายรูปขนมเปียกปูนใช้คั่นระหว่าง กระโจมปลากับแม่ปลา เป็นเครื่องตกแต่งเข้าชุดปลาตะเพียนใบลานให้ดูสวยงาม
ใบโพธิ์ หรือ ลูกมังคุด ลักษณะเป็นแผ่นตัดเป็นรูปข้าวหลามตัด ผลมะเฟือง รูปหัวใจ ใช้ตกแต่งรอบกระโจมปลาและกระทงเกลือ
กระทงเกลือ หรือ ดาว ลักษณะเหมือนดาวห้าแฉกใช้ครอบส่วนบนของลูกปลา